کد خبر : 400105 تاریخ : ۱۴۰۱/۴/۴ - 02:00
درباره کتاب «نظم زمان» نوشته کارلو روولی در جستجوی معمای زمان اشاره: کتاب «نظم زمان» نوشته کارلو روولی با ترجمه مزدا موحد در سه بخش «فروپاشی زمان»، «جهان بدون زمان» و «منابع زمان» در ۱۷۷ صفحه نوشته شده است. در پشت‌ جلد این کتاب نوشته شده است: «زمان خود ماییم. ما این فضا هستیم، این محوطه‌ای که آثار حافظه درون اتصالات نورون‌های ما باز کرده است. ما خاطره هستیم. ما دل‌تنگی هستیم. ما در آرزوی آینده‌ای هستیم که نخواهد آمد.» کارلو روولی فیزیکدان مشهور در این کتاب، علم و فلسفه هنر را جمع می‌کند تا راز یکی از بزرگ‌ترین معماها را بگشاید: «معمای زمان». نوشتار پیش رو نگاهی منتقدانه به کتاب «نظم زمان» به قلم عمران دسترس نویسنده و منتقد است.

ستاره صبح آنلاین-عمران دسترس-در آلمان هیتلر، تعداد انگشت‌شماری از فیزیکدانان را صرفاً به خاطر ذکر نظریه کوانتومی سر زدند. عدم قطعیت‌های نگران‌کننده نسبیت انیشتینی و دیگر چیزهای عجیب‌وغریب فیزیکی به‌عنوان «علم یهودی» دشمن ملیت آلمان و مکانیک نیوتنی دویچه فیزیک تلقی می‌شد. فیزیک آلمانی (گاهی اوقات فیزیک آریایی نامیده می‌شود) نتوانست در آلمان دهه 1930 نفوذ کند، زیرا قهرمانان آن آشکارا دچار توهم شده بودند. برای فیزیکدانان آینده‌نگر آلمانی مانند ماکس پلانک و ورنر هایزنبرگ، این ایده که نسبیت یک «تقلب یهودی» است، یک بی‌معنی آشکار بود. آلبرت انیشتین یهودی بود، اما آیا یک «بحران جهانی» در فیزیک را طراحی کرده بود؟ به‌ندرت.
تاکنون هیچ‌کس نگفته که «نظریه نسبیت» آسان است. تصور انیشتین نیز مبنی بر اینکه زمان و مکان اساساً یکی هستند (مفهوم «فضا زمان» منحنی) انتزاعی است. خوشبختانه، «کارلو روولی» فیزیکدان ایتالیایی، در مورد «زمان تاب‌خورده» و سایر فیزیک‌های آزمایشی با وضوح هرچه‌تمام‌تر می‌نویسد.
او که به خاطر کارش بر روی نظریه گرانش کوانتومی حلقه و آناکسیماندر فیلسوف یونانی پیش از سقراط شناخته شده است، یکی از تبیین‌کنندگان بزرگ علمی ما است. مجموعه مقالات تحلیلی او که شامل هفت درس مختصر در باب فیزیک است، بیش از یک‌میلیون نسخه از آن را در سال 2017 فروخت و یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های علمی تاکنون باقی‌مانده است.
در اینجا نیز کتاب «نظم زمان»، با مراقبه‌ای عمیق‌تر و مبهم‌تر، برخی از تحولات کلیدی در فلسفه و فیزیک زمان را روشن می‌کند. این کتاب با نقل‌قول‌هایی از پروست و آناکسیماندر تقویت شده است. این نوشته علمی با اصطلاحاتی از گالیله تا داروین که در تخصص دانشگاهی قرن گذشته ناپدید شده است، ادامه می‌یابد.
انیشتین گفت «زمان توهم است.» او در نظریه نسبیت عام خود (که بیش از یک قرن پیش در سال 1915 منتشر شد) پیش‌بینی کرد که زمان در «بالا» سریع‌تر از پایین، نزدیک‌تر به زمین می‌گذرد؛ بنابراین اگر مردی که در سطح دریا زندگی کرده است، با دوقلوی خود که در کوهستان زندگی کرده است ملاقات کند، متوجه می‌شود که خواهر یا برادرش کمی بزرگ‌تر است. به‌طور مشابه، ساعتی که روی زمین قرار می‌گیرد کمی کندتر از ساعت روی میز کار می‌کند. پس کدام‌یک از این دو، زمان واقعی را می‌گوید؟ این سؤال در کتاب روولی مطرح می‌شود.
واقعی چیست؟ چه چیزی وجود دارد؟ مشاهده انیشتین مبنی بر اینکه زمان در مکان‌های مختلف با سرعت‌های متفاوتی می‌گذرد، نه‌تنها فیزیکدانان ضد یهودی رایش سوم، بلکه کلیسای کاتولیک رومی را نگران کرد. آیا واقعاً دانستن آن گناه است؟ در قرن هفدهم، محققان کنجکاوی مانند گالیله جرئت کرده بودند قوانین الهی را آزمایش کنند. به گفته روولی، در چشیدن درخت دانش، انیشتین به همان اندازه که گالیله علیه نظم مستقر اشیا توهین کرده بود، دخیل است.
کتاب «نظم زمان» که به زیبایی توسط مزاد موحد ترجمه شده است بیانگر میل علمی به شناخت و درک جهان است. روولی می‌گوید: «فیزیکدان‌ها از حرف‌های بیهوده مصون نیستند، اما گفته می‌شود که فیزیکدانان بیش از سایر دانشمندان به راز هستی می‌پردازند.» قوانین فیزیک - گرانش، انرژی، حرکت، زمان - زیربنای قوانین شیمی، اخترفیزیک و هواشناسی هستند؛ بنابراین درک عملکرد زمان مستلزم درک مختصری از فیزیک است.
کتاب روولی با بحث درباره ایده نیوتن از «زمان واقعی» مطلق آغاز می‌شود که بی‌وقفه در سراسر کیهان حرکت می‌کند. بسیاری از ما هنوز زمان را این‌گونه تصور می‌کنیم، اگرچه انیشتین نشان داد که «اکنونِ» واحدی وجود ندارد، بلکه تعداد زیادی «اکنون» وجود دارد. روولی به اعتقاد ارسطو مبنی بر اینکه آنچه ما «زمان» می‌نامیم صرفاً اندازه‌گیری تغییر است، ادامه می‌دهد: «اگر چیزی تغییر نمی‌کرد، زمان وجود نداشت. در اینجا نیوتن تصمیم به مخالفت گرفت. اگر قرار بود جهان منجمد شود، بدون در نظر گرفتن زمان، زمان می‌گذرد.»
انیشتین با ناراحتی اظهار داشت که هم ارسطو و هم نیوتن حق داشتند. ارسطو به‌درستی توضیح داد که زمان در رابطه با قبل و بعد جریان دارد؛ و زمان مطلق نیوتن درواقع وجود دارد - اما به‌عنوان یک مورد خاص در نظریه گرانش «فضا-زمان» انیشتین که فضا و زمان را یکسان و دقیق می‌دانست.
در توضیح خود روولی، زمین به دلیل اعوجاج «فضا-زمان» توسط جرم بیشتر خورشید، به دور خورشید حرکت می‌کند. یک قیاس «فضا-زمان» را به‌عنوان یک صفحه لاستیکی که توسط یک توپ سنگین که خورشید را نشان می‌دهد، تحریف می‌کند. یک توپ کوچک‌تر که در حال غلتیدن است که نمایانگر یک سیاره است و تمایل دارد به این فرورفتگی بیفتد، ظاهراً جذب شده است. در جهان انیشتین، این همان چیزی است که به‌عنوان جاذبه شناخته می‌شود. زمان در هرجایی که گرانش قوی‌تر است، کندتر می‌گذرد و این به این دلیل است که گرانش «فضا-زمان» را منحنی می‌کند.
به‌طورکلی روولی در کتاب «نظم زمان» این مفهوم را القاء می‌کند که معمای زمان ممکن است درنهایت فراتر از درک تار ما باشد. بااین‌حال در صفحات شفاف، او موفق می‌شود ایده‌های دشوار را به یک سطح پایین بیاورد. از زمان استیون هاوکینگ فقید با عنوان «تاریخ مختصر زمان»، ادغام فیزیک و فلسفه تا این حد دلپذیر نبوده است.