ستاره صبح آنلاین- به نظر شما آیا ایران ازنظر فنی می‌تواند بعد از رفع تحریم‌ها میزان تولید نفت خود را به سطح پیش از اعمال تحریم‌ها برگرداند؟ مسئله این‌طور نیست که ما هرلحظه که بخواهیم میزان تولید چاه‌های نفت یا میدان‌های نفتی را کم یا زیاد کنیم. میدان‌های نفتی و به‌تبع آن چاه‌های نفت مراحل و پروسه‌ای برای بهره‌برداری و تولید دارند. برای فعال‌سازی آن‌ها زمان‌بندی و الگو وجود دارد. بحث‌های فنی و مهندسی حوزه نفت برنامه‌ریزی دقیقی می‌خواهد. به‌طورکلی می‌توان گفت وقتی یک میدان نفتی را که مرکب از تعدادی چاه نفت است به مرحله بهره‌برداری می‌رسانیم برنامه داریم تا این چاه‌ها طبق یک الگو و با یک روش به تولید برسند و تولید نه بیشتر و نه کمتر باشد. اگر تولید بیشتر شود به چاه فشار می‌آورد و اگر کمتر باشد حداقل این است که بخشی از سرمایه‌گذاری که برای بهره‌برداری از چاه‌ها صرف شده است به هدر می‌رود. معمولاً در میدان‌های نفتی فعال با توجه به عملیات توسعه میدان، توسط مهندسی نفت برنامه میزان تولید و برداشت اعلام می‌شود. کم شدن این میزان تولید هزینه‌بر است و باید برنامه‌ریزی مجددی برای بازگشت به میزان تولید اولیه با صرف هزینه و سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مجدد صورت گیرد. این پروسه زمان‌بر خواهد بود. وقتی به‌واسطه تحریم تولید ما به میزان قابل‌توجهی کم شده است. به‌سرعت نمی‌توانیم به تولید اولیه برگردیم و باید دوباره در میدان سرمایه‌گذاری کرد و عملیات توسعه میدان را به بهره‌برداری مجدد رساند.
کشورهای زیادی صادرات نفت و گازدارند. جنس این محصول در چاه‌های نفت دنیا متفاوت است. سؤال این است که آیا مشتری‌های نفت ایران بعد از تحریم برای استفاده از محصول رقبا تغییراتی در صنایع خود ایجاد کردند؟ آیا از این منظر هم ایران برای رسیدن به جایگاه قبلی خود و کسب دوباره بازارهایش پروسه‌ای زمان‌بر در پیش دارد یا خیر؟ حدود صد نوع نفت در جهان تولید می‌شود. معیارهایی وجود دارد ازجمله نفت سبک و سنگین یا نفت شیرین یا ترش و یا ترکیبی از این موارد، ازاین‌رو پالایش انواع نفت متفاوت است و امکانات خاص خود را می‌طلبد. نفت ایران سنگین و ترش است و پالایشگاه‌های خاصی در دنیا نفت ایران را پالایش می‌کنند عمده مشتری‌های نفت ایران هند و کره جنوبی و چین و ژاپن بودند که پالایشگاه‌هایشان را به‌نوعی طراحی کرده بودند که با پالایش نفت ایران همخوانی داشته باشد. همان‌طور که دیدیم با شدت گرفتن تحریم‌ها از سال 97 فرصتی به خریداران نفت ایران داده شد تا فروشندگان جدید برای نفت موردنیاز خود پیدا کنند و بتوانند تغییراتی در پالایشگاه‌های خود ایجاد کنند؛ اما ترکیب نفت ایران به‌گونه‌ای است که مرحله بازگشت به بازارها سخت نخواهد بود به‌ویژه اینکه قیمت نفت بالا رفته و جای ایران در بازار نفت خالی است
چرا ایران با داشتن عنوان دومین تولیدکننده گاز در دنیا، برخلاف حضور قدرتمند در بازار نفت جهان نتوانسته در عرصه گاز بازار پیدا کند؟ به‌طور مشخص منظور من دلایل عدم موفقیت ایران در رابطه با صادرات گاز به اروپا است، در این خصوص چه موانعی وجود داشت؟ اولین مانع این است که ایران گازی برای صادرات ندارد؛ زیرا مصرف گاز کشور ما بالا است و در ایام سرد سال سربه‌سر تولید مصرف داریم. در ایام گرم سال نیز گاز را به نیروگاه‌ها و پتروشیمی می‌دهیم. رشد مصرف گاز در ایران بی‌رویه و رو به رشد است. ایران گاز مازاد و آماده صادرات ندارد. عوامل سیاسی ازجمله تحریم‌ها نیز بر اراده اصلاح این رویه تأثیر گذاشت. تحریم‌ها هزینه همکاری با ایران برای کشورهای داوطلب بالا برد. در مورد صادرات گاز ایران باید با چند کشور ایجاد خط لوله با چند کشور توافق کند. در این مرحله فشارهای آمریکا و مسائل مالی ایجاد مشکل کرده است. در پروژه نفتی نیاز به سرمایه‌گذارانی خارجی است که جذب آن در داخل و خارج با مشکل جنس سیاسی روبرو هستیم. در حوزه صادرات گاز رقیب ایران (روسیه) قدرتمندانه و به‌صورت انحصاری عمل کرده است.
آیا بحران اوکراین در دل خود ظرفیتی در حوزه صادرات انرژی برای ایران دارد؟ قطعاً ظرفیت دارد ولی باید شروطی را دنبال کرد. روسیه صادرکننده عمده گاز اروپا است اروپا در چند دهه گذشته تصمیم داشته اتکای خود به روسیه را کم کند. اروپا مایل به خرید گاز ایران است ولی متأسفانه مسائل فنی و سیاسی مانع عملی شدن این تصمیم است. یکی از موانع تحریم است که اروپا خود جزو بزرگ‌ترین تحریم کنندگان ایران است! بحران اوکراین برای ایران در حوزه گاز فرصت ایجاد می‌کند. چون تجاوزی به خاک اروپا شده است و رفتار روسیه به شکلی است که اروپا دیگر مایل به همکاری با روس‌ها نیست ولی به دلیل نیاز اروپا به گاز روسیه مجبور به مماشات با روسیه هستند. در چنین وضعیتی ایران و قطر یکی از گزینه‌های تأمین گاز توسط اروپا هستند.
به نظر شما آیا در اجلاس اخیر قطر به چنین فرصت‌هایی توجه شد؟ بله صحبت شده است. جمعیت قطر با ایران قابل‌مقایسه نیست. از طرفی قطر کشوری گرمسیری است و مثل ایران ایام سرد ندارد که مصرف گاز بالا برود. قطر می‌تواند در حوزه گاز صادرکننده بزرگ‌تری باشد اما به دلیل نداشتن خط لوله گاز را با آلان جی صادر می‌کند که هم گران است و هم‌ظرفیت‌های قابل توسعه ندارد. همکاری بین ایران و قطر می‌تواند نیاز اروپا را به شیوه‌ای مطمئن تأمین کند.