سینا لطیف‌پور- پژوهشگر و مدرس موسیقی
دنیا مملو از صداهای طبیعی بی‌شمار است که هزاران سال پیش از زندگی بشر وجود داشته‌اند. انسان‌ها نیز از همان ابتدا از همین اصوات طبیعت برای برقراری ارتباط با یکدیگر الهام گرفته‌اند. امروزه هر فرهنگ شناخته شده بشری دارای موسیقی است. موسیقی با ایجاد اصوات به‌عنوان الگویی از صداهای مختلف برای بیان و انتقال اهداف عاطفی، اجتماعی، فرهنگی و ... استفاده می‌کند. حال پرسش این است که گونه‌های دیگر به‌غیراز انسان با چه اهدافی صدا تولید می‌کنند؟ صداهای تولید شده توسط دیگر جانداران به چه نوع رفتاری در آن‌ها اشاره می‌کند؟ آیا شواهدی در قلمرو حیوانات برای توانایی ایجاد و بازآفرینی یک زبان وجود دارد؟ شاید پاسخ به این پرسش‌ها در حال حاضر به‌طور کامل میسر نباشد، ولی چیزی که مسلم است این است که وجود صداهای موسیقی در طبیعت پیوند عمیقی را بین همه موجودات زنده نشان می‌دهد.
صدای هر موجود زنده در طبیعت فرکانس، دامنه و مدت‌زمان خاص خود را دارد و جایگاه منحصربه‌فردی را در میان سایر جانداران ایجاد می‌کند و این صداهای منحصربه‌فرد نشان می‌دهد که هرکدام یک پیام صوتی واضح را ارسال می‌کنند.
بررسی آواز پرندگان نشانه‌های واضحی از شباهت این آوازها با موسیقی‌های ساخته شده توسط انسان را نشان می‌دهد. آواز برخی از پرندگان نشان‌گر مقیاسی مشابه با موسیقی‌های ساخته شده توسط انسان است که شاید یکی از دلایل احتمالی این مسئله باشد که ما جذب صدای پرندگان می‌شویم، زیرا ناخودآگاه از آن الهام گرفته‌ایم.
اصوات نهنگ‌ها و دلفین‌ها از پررمزورازترین و جالب‌ترین اصوات طبیعت در محیط‌زیست محسوب می‌شوند. صدای نهنگ‌ها در اقیانوس برای اولین بار در دهه 1940 ضبط شد، اما قبایل دریانوردی هزاران سال است که صدای نهنگ‌ها را از طریق بدنه قایق‌های خود می‌شنیده‌اند. دانشمندان امروزه کشف کردند که این پستانداران دریایی، آهنگسازان بی‌نظیری هستند. نهنگ‌ها از قافیه به‌مانند ما انسان‌ها درزمان تولید اصوات به‌عنوان یك عامل مغناطیسی استفاده می‌کنند. تحقیقات در این زمینه نشان داده است که صدای نهنگ‌های کوهان‌دار و وال‌ها در مناطق مختلف، متفاوت است، حتی در هر منطقه از سالی به سال دیگر تغییر می‌کند. اصوات و فرکانس‌های بررسی شده توسط این جانوران نشان می‌دهد که بخش زیادی از این اصوات دارای طنین و فرکانس مشابه است و ایجاد، تغییرات و سپس بازگشت به همان فضای صوتی اصلی است. این فرایند همان کاری است که برای ساخت بسیاری از قطعات موسیقی انجام می‌شود که اصطلاحاً «ورس و کورس» و «ترکیب بند و ترجیع‌بند» نامیده می‌شود. به عبارتی در ساخت بسیاری از قطعات موسیقی شامل فضا و چهارچوبی اصلی نقاط اوج و تغییرات آن آهنگ و بازگشت به آن مضمون اصلی است. جالب آنکه به نظر می‌رسد این پستانداران دریایی این کار را پیش از ما انجام می‌دادند.
یکی از وقایع طبیعی دردناک در طبیعت خودکشی نهنگ‌هاست که از آن به‌عنوان یک پدیده عجیب که علت آن هنوز به‌طور دقیق کشف نشده نام برده می‌شود. نظرات مختلفی در این رابطه مطرح است، اما بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده‌اند که سونار نظامی می‌تواند یکی از علت‌های اصلی این پدیده باشد. این فعالیت فاصله‌یابی صوتی توسط دستگاه ردیاب است که عموماً در زیردریایی‌ها و کشتی‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد که با استفاده از انتشار امواج صوتی علاوه بر ردیابی برای ناوبری و ارتباط با دیگر یگان‌های شناور و زیرآب مورداستفاده قرار می‌گیرد. این اقدام فرکانس‌ها و اصوات بین این جانوران دریایی را مختل کرده و به خودکشی آن‌ها منجر می‌شود.
به‌طورکلی افزایش و گسترش دخالت ناپایدار انسان در طبیعت هرروزه در حال گسترش است که تمام جنبه‌های حیات را تحت تأثیر قرار داده که ازجمله آن می‌توان به از بین بردن صداهای طبیعت اشاره کرد. آلودگی‌های صوتی مختلف تولید شده توسط انسان که ما تقریباً هرروزه با آن مواجه هستیم، اثرات منفی گسترده‌ای هم برای ما و هم محیط‌زیست پیرامونمان بر جای می‌گذارد. از سویی دیگر ما روزبه‌روز در حال دور شدن از اصوات طبیعت که اجدادمان با آن زندگی کردند و برایمان خوشایند بوده و به آن‌ها نیاز داریم، هستیم.