ستاره صبح آنلاین-هرروز که می‌گذرد، نیروهای طالبان به کنترل تمام افغانستان نزدیک‌تر می‌شوند. در هفته اول ماه اوت (10 تا 17 مرداد)، طالبان از طریق استان‌های شمالی افغانستان، جوزجان، کندوز و سر پل که به شکل یک هلال کشورهای آسیای مرکزی ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان را احاطه کرده است، به تصرف خود درآوردند. خشونت و درد ناشی از شدت جنگ بر غیرنظامیان وحشتناک بوده است. ایالات‌متحده پس از عقب‌نشینی نیروهای زمینی، جنگنده هواپیماهای استراتژیک B-52 خود را برای بمباران اهدافی در شهر شبرغان (مرکز ولایت جوزجان) فرستاد. اقدام نمایشی که منتج به نتیجه خاصی نشد.
بعید است که حکومت اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان بیش از این بتواند حملات صاعقه وار طالبان را تاب آورد. بمباران آمریکا پیشرفت را کند می‌کند، اما نمی‌تواند جریان را معکوس کند. به همین دلیل است که قدرت‌های منطقه‌ای در آسیا ارتباطات خود را با رهبری طالبان عمیق‌تر کرده‌اند.
«هیلا نجیب الله» هنگامی‌که در هفته دوم اوت با او صحبت كردم، گفت: «طالبان به‌تنهایی یك موجودیت نیست. این گروه متشکل از گروه‌های افراطی و شبه‌نظامی است که از لفاظی جهاد برای دستیابی به قدرت استفاده می‌کند.» هیلا نجیب الله، نویسنده کتاب مهم «آشتی و شفای اجتماعی در افغانستان»، دختر محمد نجیب الله، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان از سال 1987 تا 1992 است. وی افزود: «از زمان توافق دوحه 1399 (2020)، طالبان در عمل نشان داده که معتدل نبوده و در خشونت علیه مردم و دولت افغانستان شدید عمل می‌کنند.»
گروه طالبان هرگونه اقدام برای آتش‌بس از سوی سازمان‌های صلح افغانستان را رد کرده است.
نگاهی دقیق به رهبری طالبان تغییرات کمی را از زمان تأسیس آن در شهریور 1373 برابر با سپتامبر 1994 نشان می‌دهد. «ملا عبدالغنی برادر» چهره موردقبول طالبان، این گروه را پایه‌گذاری کرد. وی از نزدیکان «ملاعمر» اولین امیر جنبش بود. پس از حمله ایالات‌متحده به افغانستان در مهر 1380 (اکتبر 2001)، این عبدالغنی برادر بود که ملا عمر را در پشت موتورسیکلت به پناهگاه خود در پاکستان برد. برادر که مورد اعتماد اطلاعات پاکستان است، بین خود و «مولوی حیبت الله آخوندزاده» رهبر فعلی طالبان و دو معاونش «ملا یعقوب» (فرزند مرحوم ملاعمر) و «سراج‌الدین حقانی» (رهبر شبکه حقانی پاکستان) هیچ‌گونه اختلافی نمی‌بیند. آخوندزاده از سال 1376 تا 1380 (1997 تا 2001) سیستم قضایی طالبان را اداره می‌کرد و مسئول برخی از فجیع‌ترین قضاوت‌های آن بود. وقتی بیماری کووید-19 بیشتر مسئولان این کشور را درگیر کرد، تصمیم‌گیری‌ها به عهده عبدالغنی برادر افتاد.
آشتی ملی
در کنفرانس بین‌المللی صلح در مارس 2021 در مسکو، تمام هیئت 10 نفره طالبانبه رهبری برادر، مرد بودند (اگر بخواهیم منصف باشیم، در میان 200 افغان که در جریان امور قرار داشتند، تنها 4 زن حضور یافته بودند). یکی از چهار زن حاضر خانم دکتر «حبیبه سرابی» بود که در سال 2004 به‌عنوان وزیر امور زنان منصوب شده بود و سپس در سال 2005 به‌عنوان اولین والی زن ولایت بامیان انتخاب شد.
حبیبه سرابی می‌گوید: «زنان قابلیت بیشتری برای بسیج دارند، اما آن‌ها یک جنبش اجتماعی قدرتمند نیستند. نیروهای اجتماعی لیبرال‌تر و چپ‌تر افغانستان هم اصولاً نیروهای سازمان‌یافته‌ای نیستند. این نیروها شامل بخش‌های تحصیل‌کرده هستند که نمی‌خواهند گروه‌های افراطی کشور را وارد جنگ نیابتی دیگری کنند».
هیلا نجیب الله می‌گوید که سیاست آشتی ملی مستلزم مشارکت سیاسی طیف وسیعی از بازیگران در یک کنفرانس بین‌المللی و منطقه‌ای است. این بازیگران شامل کسانی می‌شوند که از افغانستان برای برنامه‌های ملی خود مانند هند و پاکستان استفاده کرده‌اند. در چنین کنفرانسی، افغانستان باید رسماً به‌عنوان یک کشور بی‌طرف شناخته شود و این «دولت بی‌طرف» باید توسط شورای امنیت سازمان ملل مورد تأیید قرار گیرد. پس از دستیابی به این هدف، یک دولت موقت می‌تواند تا برگزاری انتخابات، بحث در مورد اصلاحات و تعیین سازوکارهایی برای اجرای آن، مسئول و بر سر کار باشد.
سیاست‌های نیابتی
در دهه 1990، قدرت‌های خارجی از طریق فرستادگان مسلح خود اقدام به ایجاد ضرب و شتم در کشور کردند. آن‌ها در را به روی طالبان باز کردند که از شمال پاکستان در سراسر افغانستان پخش شدند. نه نیروهای تحت حمایت آمریکا، عربستان سعودی و پاکستان و نه طالبان هیچ‌کدام به صلح و سازش علاقه‌مندی نداشتند.
همچنین آن‌ها اکنون نیز برای دستیابی به صلح واقعی سرمایه‌گذاری نکرده‌اند. طالبان نشان داده است که می‌تواند پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد و از دستاوردهای سرزمینی خود برای منافع سیاسی استفاده کند. بااین‌وجود، اعضای عمل‌گرای طالبان می‌گویند که آن‌ها منابع و تخصص کافی برای اداره یک دولت مدرن را ندارند. اشرف غنی، رئیس‌جمهور به‌سختی دولت خود را کنترل می‌کند که تا حد زیادی بدون نیروی هوایی ایالات‌متحده بی‌دفاع است. در این شرایط هرکدام از طرفین می‌توانند در فرآیند آشتی چیزی را به میز بیاورند، اما احتمال آن کم است.
در همین حال، قدرت‌های خارجی همچنان با افغانستان به‌عنوان میدان نبردی برای جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای خود رفتار می‌کنند. چشم بستن بر تاریخ، شیوه نگرش چندین پایتخت است. آن‌ها از تجربه قبلی هیچ نیاموخته‌اند که افراط‌گرایی را نمی‌توان در افغانستان مهار کرد، چشم بستنی که درنهایت منطقه را به ویرانی می‌کشد. هیلا نجیب الله آشتی و سازش را تنها راه مناسب برای برقراری صلح در افغانستان می‌داند.
13 اوت 2021
به قلم ویجی پراشاد
تارنمای آسیا تایمز
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com