ستاره صبح آنلاین-افغانستان به سمت خشونت، هرج‌ومرج و بی‌ثباتی بیشتر پیش می‌رود. ترس از یک جنگ خونین داخلی در این کشور حال افزایش است. طالبان به هزینه از بین بردن اقتدار دولت همچنان در مناطق روستایی به‌پیش می‌تازد. نیروهای افغان کماکان به عقب‌نشینی خود ادامه داده و مناطق بیشتری را به نیروهای طالبان واگذار می‌کنند. آنچه اکنون در افغانستان اتفاق می‌افتد، نه‌تنها برای پاکستان بلکه برای سایر کشورهای منطقه نیز نگران‌کننده است. این نگرانی وجود دارد که اگر طالبان و دولت افغانستان نتوانند در مذاکرات صلح بین افغان‌ها در دوحه به موفقیت برسند، خشونت، بی‌ثباتی و هرج‌ومرج بیشتری کشور را درنوردد. همچنین نگرانی‌هایی در مورد هجوم احتمالی پناه‌جویان افغان وجود دارد. در صورت شروع جنگ داخلی ممکن است میلیون‌ها نفر از مردم افغانستان مجبور به ترک خانه‌های خود شوند. پیش‌ازاین صدها نفر برای پناهندگی وارد تاجیکستان شده‌اند.
نگرانی دیگر این است که گروه‌های مختلف شبه‌نظامی ممکن است از مناطق تحت کنترل طالبان برای حمله به کشورهای همسایه استفاده کنند. ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان در دهه 1370 با ستیزه‌جویی مخالفین شبه‌نظامی خود که عمدتاً در افغانستان مستقر بودند، روبرو شدند. این کشورها کماکان نگران‌اند که پیشروی طالبان به این گروه‌های شبه‌نظامی جسارت بیشتری برای حملات در آینده بدهد. از عواقب احتمالی دیگر ممکن است گسترش رادیکالیزاسیون و یا تندروی در بین اقشار محافظه‌کار مردم باشد. موفقیت طالبان در افغانستان سایر گروه‌های مذهبی در منطقه را به گسترش نفوذ و عقاید ارتجاعی خود ترغیب می‌کند.
وزرای امور خارجه عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) نگرانی خود را در بیانیه مشترک پس از نشست با گروه تماس افغانستان که در 23 تیرماه 1400 در شهر دوشنبه برگزار شد، ابراز داشتند. بیانیه مشترک می‌گوید: «در مطابقت با اصول پذیرفته‌شده جهانی و هنجارهای حقوق بین‌الملل، در درجه اول منشور سازمان ملل متحد، کشورهای سازمان همکاری شانگهای احترام خود را برای حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان تأکید می‌کنند. آن‌ها قصد دارند تمام تلاش خود را برای توسعه افغانستان و نجات کشور از عفریت عوارضی چون تروریسم، جنگ و مواد مخدر به عمل آورند. ما خشونت و حملات تروریستی مداوم، کشتار غیرنظامیان و نمایندگان ارگان‌های دولتی را محکوم و خواستار توقف آن‌ها در اسرع وقت هستیم. ما خاطرنشان می‌کنیم که فعالیت‌های سازمان‌های تروریستی بین‌المللی یکی از عوامل اصلی بی‌ثباتی در افغانستان است. ما نگرانی عمیق خود را از تشدید تنش‌ها در ولایات شمالی افغانستان درنتیجه افزایش تمرکز گروه‌های مختلف تروریستی، جدایی‌طلب و افراطی ابراز می‌داریم. ما از همه طرف‌های درگیر در افغانستان می‌خواهیم که با استفاده از زور و اقداماتی که منجر به بی‌ثبات‌سازی و عواقب غیرقابل‌پیش‌بینی در نزدیکی مرزهای افغانستان با کشورهای سازمان همکاری شانگهای می‌شود، خودداری کنند.»
هیئت‌های طالبان در حال گفتگو با قدرت‌های مختلف منطقه‌ای هستند تا مواضع و نگرانی‌های خود را بیان کنند. طالبان در تلاش‌اند تا به کشورهای منطقه اطمینان دهند که به جنگجویان ازبک، تاجیک، چچن و تاجیک اجازه استفاده از خاک افغانستان برای شروع حملات را نخواهند داد؛ اما سوءظن همچنان وجود دارد. بر اساس تجارب حکومت گذشته طالبان، بین هر دو طرف بی‌اعتمادی وجود دارد.
کشورهای منطقه برای جلوگیری از یک جنگ داخلی دیگر در افغانستان به یک استراتژی مشترک نیاز دارند. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای می‌توانند نقش مهمی داشته باشند تا هم دولت افغانستان و هم طالبان را برای آغاز گفتگوهای جدی بر سر میز مذاکره بیاورند. آن‌ها باید با سیاست‌های پیشگیرانه خود سعی کنند تا از جنگ داخلی جلوگیری به عمل آید.
به نظر می‌رسد طالبان می‌خواهد با پیشروی به‌سوی کشورهای همسایه به حداکثر سود در شمال افغانستان دست یابد. طالبان به‌عنوان یک استراتژی، حمله به شمال افغانستان را آغاز کردند. به نظر می‌رسد یک دلیل برای هدف قرار دادن شمال افغانستان به‌جای استان‌های غربی و شرقی وجود دارد و آن جلوگیری از هرگونه مقاومت در برابر پیشروی همانند سال 1997 است. طالبان نتوانستند بر مقاومت احمدشاه مسعود و دیگر فرماندهان اتحاد شمال غلبه کنند.
دلیل دیگر شاید برای مسدود کردن مسیرهای عمده تجاری بین افغانستان و کشورهای آسیای میانه باشد. آن‌ها می‌خواهند درآمد دولت افغانستان را خشک کرده و کابل را با محروم کردن از درآمد مهم حاصل از راه‌های تجاری و منابع در شمال خفه کنند. ولایت شمال غربی هرات از طریق گذرگاه‌های حیاتی مرزی، افغانستان را به ایران و ترکمنستان متصل می‌کند.
به همین دلیل است که طالبان در شمال افغانستان که به‌عنوان سنگر نیروهای ضد طالبان موسوم به اتحاد شمال شناخته می‌شوند، پیشرفت‌های سریعی داشته‌اند. گفته می‌شود نیروهای طالبان تمامی نقاط مرزی با پاکستان، چین، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و ایران را به تصرف خود درآورده‌اند.
تنها در چهار هفته گذشته، طالبان تعداد زیادی ولسوالی را تحت کنترل خود درآورده و عملاً از بیشتر مسیرهای تجاری، گذرگاه‌های مرزی و جاده‌های اصلی منطقه عبور کرده و همین امر همسایگان افغانستان را بر آن داشته تا از قدرت‌های منطقه‌ای درخواست کمک کنند. طالبان اکنون ادعا دارند که علاوه بر 85 ولسوالی در مناطق دیگر، 100 ولسوالی در شمال افغانستان را به کنترل خود درآورده‌اند.
18 ژوئیه 2021- 27 تیرماه 1400
تارنمای دی نیوز
برگردان علی‌اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com