کد خبر : 103423 تاریخ : ۱۳۹۹/۱۰/۳۰ - 00:10
ستاره صبح در گفت‌وگو با دو تحلیلگر روابط بین‌الملل، پنج سالگی معاهده هسته‌ای را بررسی کرد برجام از دو سو زیر تیغ اشاره: روز سه‌شنبه ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ سرانجام 23 ماه مذاکرات فشرده و نفس‌گیر دولت یازدهم و 12سال مذاکره ایران با ۶ قدرت جهانی به پایان رسید و آمریکا، انگلیس، روسیه، چین، آلمان، فرانسه توافق کردند تا در قالب برجام حقوق هسته‌ای ایران را به رسمیت شناخته و تحریم‌های جهانی علیه ایران را ملغی کنند و در قالب قطعنامه 2231 شورای امنیت، 12 قطعنامه شورای حکام و شش قطعنامه شورای امنیت را لغو و بلااثر کنند. ایران هم برای اعتمادسازی در سطح بین‌الملل اقدامات متقابلی انجام داده و سطح همکاری‌های خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گسترده‌تر دنبال کند. درنتیجه برجام به یکی از مهم‌ترین توافق‌های بین‌المللی تبدیل شد. برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام سه ماه بعد در ۲6 دی‌ماه ۹۴ به مرحله اجرا درآمد و تا سال ۹۷ توانست در سایه رفع تحریم‌ها رشد اقتصادی کشور، صادرات نفت و میزان سرمایه‌گذاری خارجی را در کشور افزایش دهد. بنابراین با تبادل پول بین ایران و دنیا، درآمد مردم افزایش و سفره‌های آن‌ها که قبلاً کوچک‌شده بود، بزرگ شد. هرچند از روز ۱۸ اردیبهشت 97 به بعد «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا ادعاهای خود در زمینه برجام را جامه عمل پوشاند و از این توافق خارج شد و تحریم‌های سنگینی علیه ایران اعمال کرد که موجب مسدود شدن برخی راه‌های تعاملی میان ایران با دنیا شد. بااین‌حال مخالفان داخلی که در مجلس به آن‌ها «کاسبان تحریم» گفته شد، پیامدهای اقتصادی و سیاسی تحریم‌های جدید آمریکا را به برجام ربط داده‌اند و تعدادی از نمایندگان اصولگرا معاهده برجام را آتش زدند. همچنین نمایندگان مجلس اصولگرای یازدهم با تصویب «طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» دولت را وادار به تولید اقداماتی خارج از چارچوب برجام کردند. اما محمدجواد ظریف هم اخیرا گفته: «برجام به خاطر ایران زنده است، نه سه کشور اروپایی». این در حالی است که پس از امضای توافق برجام، جهان هم قطعنامه‌های شش‌گانه علیه ایران را ملغی و هم نام ایران را از فصل هفت منشور ملل متحد به‌عنوان کشور تهدیدکننده صلح و امنیت جهانی خارج کرد. همچنین پس از رفع تحریم‌ها تولید ناخالص داخلی با رشد۱۷ درصدی در سال ۹۶ به رقم ۶۹۴ هزار میلیارد تومان رسید. بر اساس اعلام گمرک ایران تراز تجارت خارجی در فاصله سال‌های 90 تا 98 به میزان 16 میلیارد دلار رشد کرد. سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در ایران افزایش یافت و به افزایش نرخ اشتغال در کشور کمک کرد. بااین‌وجود عده‌ای در داخل می‌گویند باید از برجام خارج شویم و آن را «جسد متعفن» می‌دانند. درآن‌سوی دیگر هم آمریکا، آی‌پک (لابی صهیونیستی)، عربستان و اسرائیل، کوشیده و می‌کوشند تا برجام احیا نشود و رابطه ایران و آمریکا نیز بهبود پیدا نکند. در همین ارتباط ستاره صبح در گفت‌وگو با دو تحلیلگر روابط بین‌الملل، دستاوردهای پنج سال اجرای برجام را بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید.

ستاره صبح-

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برجام، صادرات نفت و بازگشت پول حاصل از فروش آن به خزانه کشور بود. به گزارش ایرنا به نقل از وزارت نفت، صادرات نفت ایران که در سال ۹۱ به پایین‌ترین سطح یعنی یک‌میلیون و ۱۳۰ هزار بشکه در روز رسید با اجرای برجام روندی افزایشی به خود گرفت و شرکت ملی نفت ایران در چهارمین ماه سال ۲۰۱۸ (فروردین - اردیبهشت‌ماه) ۲ میلیون و ۸۷۷ هزار بشکه نفت و میعانات گازی به کشورهای آسیایی و اروپایی صادر کرد. چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه و شرکت‌های توتال، شل، انی، ساراس و ... مشتریان نفت ایران بودند. آزادسازی تجهیزات به‌ویژه تجهیزات پارس جنوبی و پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس از دیگر دستاوردهای برجام است. همچنین برجام هزینه‌های مازاد را حذف کرد و حق دلالی را به صفر رساند. شرکت‌های نفتی که پیش از برجام ناچار بودند محصولات تولیدی خود را ارزان به فروش برسانند و تجهیزات موردنیاز را گران‌تر از قیمت‌های جهانی وارد کنند با اجرای برجام آن را حل‌شده دیدند و ناچار نبودند حق دلالی برای انتقال پول پرداخت کنند. ارتقای جایگاه ایران در اوپک را هم می‌توان دیگر دستاورد برجام دانست. گفتنی است تولید نفت ایران از ۲ میلیون و ۸۲۰ هزار بشکه در روز در سال ۹۲ به ۳ میلیون و ۸۲۳ هزار بشکه در روز در سال ۹۷ و پیش از خروج آمریکا از برجام رسید.

کوچک شدن سفره مردم؟
دکتر یوسف مولایی، استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و تحلیلگر حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با ستاره صبح درخصوص برجام گفت: «وقتی مخالفان دولت درباره کوچک شدن سفره مردم پس از برجام صحبت می‌کنند، باید دلایل کافی برای این ادعای خود مطرح و آن را ثابت کنند. از طرفی به‌هرحال کارشناسان اقتصادی باید در این زمینه اظهارنظر کنند و با اعداد و ارقام نشان دهند که برجام تا چه میزان بر سفره مردم اثر گذاشته است. برجام به صورتی تنظیم‌شده که بخشی از مشکلاتی که ایران در حوزه تحریم‌های چندجانبه درگیر آن بوده، تعلیق شود یا به‌طورکلی از بین برود. آیا این‌که برجام تحریم‌هایی را که در قالب شش قطعنامه شورای امنیت، تحریم‌های آمریکا و تحریم‌های اتحادیه اروپا فعال بود حذف یا معلق کرده، باعث کوچک شدن سفره مردم شده است؟ من این‌طور فکر نمی‌کنم. اگر سفره مردم کوچک‌شده، نشان می‌دهد که آسیب‌پذیری ایران در تعاملات بین‌المللی در حوزه مالی بیشتر بوده و حتی اگر هیچ‌یک از طرفین مثل آمریکا از این توافق خارج نمی‌شدند، این عدم همکاری مالی ایران با دنیا به اقتصاد کشور زیان وارد کرده و به سفره مردم می‌رسد. دقیقاً برعکس استدلال مخالفان باید این موضوع را دید؛ یعنی اگر برجام به‌طور کامل اجرا می‌شد، قطعاً وضعیت سفره‌های مردم مطلوب‌تر و بهتر می‌شد. درنتیجه «کوچک شدن سفره مردم» به برجام ارتباط دارد؛ اما نه به اجرای برجام، بلکه به عدم اجرای برجام! مشکل اینجاست که نقش آمریکا در اقتصاد جهانی چنان بزرگ است که وقتی آمریکا ایران را تحریم می‌کند، این تحریم در وضعیت اقتصاد ایران اثر می‌گذارد».
تحول در اقتصاد ایران
قاسم محبعلی، دیپلمات و مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگوی اختصاصی با ستاره صبح گفت: «من با گزاره مطرح‌شده ازسوی مخالفان در خصوص کوچک شدن سفره مردم به دلیل تحریم‌ها مخالفم. به این دلیل که در سال 90 تا 92 اقتصاد ایران براثر تحریم‌ها حدود 40 درصد کوچک شد. یعنی تولید ناخالص داخلی ایران که در سال 90 حدود 550 میلیارد دلار بود، در پایان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در سال 92 به حدود 350 میلیارد دلار رسید. در همان سال‌ها قیمت ارز بیش از چهار برابر بیشتر شد و به عبارتی ارزش پول ملی ایران به یک‌چهارم افت کرد. همین‌طور سایر پارامترها و شاخص‌های اقتصادی مانند نرخ بیکاری، نرخ تورم و... همگی افزایش داشت و به‌طورکلی اقتصاد ایران رو به سقوط بود. برجام توانست حیات دوباره‌ای به اقتصاد ایران بدهد؛ رشد اقتصادی را به کشور بازگرداند و تولید ناخالص داخلی ایران را به بالای 450 میلیارد دلار در سال برساند. اگر برجام ادامه پیدا می‌کرد، اکنون وضعیت اقتصاد ایران متفاوت‌تر از وضعیت کنونی بود. اما از سال 1397 اتفاقاتی افتاد که البته محدود به آمریکا و خروجش از برجام نبود؛ درواقع ترامپ نقطه اوج مخالفت‌ها با برجام بود، درحالی‌که پیش از آن‌هم اتفاقاتی افتاده بود و کسانی در داخل هم بر آتش اختلافات دمیدند تا برجام به وضعیت فعلی برسد. اما می‌توان گفت اگر برجام امضا نشده بود، ایران قطعاً دچار فروپاشی می‌شد».